Pisanki są nieodłącznym elementem obchodów Świąt Wielkanocnych i wspaniałą dekoracją stołu. W dodatku ozdabianie jaj to piękny zwyczaj znany na naszych ziemiach od czasów pogańskich. Dlatego warto go kultywować, jako kawałek naszej rodzimej historii. Przygotowanie pisanek to ogromna frajda nie tylko dla najmłodszych i sam jestem na to dobrym przykładem. 🙂 Jednakże zapomnijmy o tych wszystkich sztucznych barwnikach oraz farbkach i przygotujmy je w sposób ekologiczny! W końcu naturalne sposoby na barwienie jajek znały już nasze babcie. W tym wpisie zebrałem sprawdzone przeze mnie metody, które pozwalają uzyskać ciekawe rezultaty w prosty sposób i niskim nakładem finansowym. 😉
Domowe pisanki, a w zasadzie kraszanki, bo tak powinniśmy je nazywać ze względu na jednolity kolor, były od wieków przygotowywane z naturalnych barwników. Na pewno każdy z nas pamięta jajka w różnych odcieniach brązu, które przygotowywane były do koszyczków. Można je przygotować, gotując po prostu jajka w łupinach cebuli. Ten sposób na domowe barwienie jaj jest chyba najbardziej znany i do dziś chętnie wykorzystywany. Jednakże na cebuli się nie kończy! Dawniej wykorzystywano również łupiny orzechów, korę drzew, czy różne kwiaty polne. Niestety niektóre z tych składników ciężko zdobyć, szczególnie będąc mieszczuchem. 😉 Ale za to istnieje wiele innych kreatywnych sposobów na barwienie jajek naturalnie.
Naturalne sposoby na barwienie jajek
Poniżej podałem moje sprawdzone sposoby na barwienie jajek tym, co możecie znaleźć w domowej spiżarni i na sklepowych półkach wraz z efektami. Metody te są bardzo proste i nie wymagają absolutnie żadnych umiejętności, więc każdy z całą pewnością sobie poradzi. Dodatkowo ich przygotowanie nie zajmuje dużo czasu. W większości wypadków, po przygotowaniu wywaru, wystarczy ugotowane jajka w nim zostawić i cierpliwie czekać. To, co w nich wyjątkowe, to fakt, że każda kraszanka będzie zupełnie inna. Ze względu na strukturę skorupek jajek, barwniki różnie w nie wnikają, tworząc piękne zaskakujące mozaiki. Kolory, które uzyskamy z naturalnych barwników, są delikatne i pastelowe. Nie ma tu miejsca na żadną sztuczną krzykliwość!
Naturalne barwniki dają duże pole do eksperymentów. Kolory można łączyć, zanurzając tylko kawałek jajka w roztworze, dzięki czemu powstają piękne pasy. Można je także zanurzać stopniowo, otrzymując gradient. Delikatne dekoracje łatwo otrzymać, przyklejając kawałki ziół lub kwiatów i zawijając jajka w pończochę, lub gazę przed barwieniem. Myślę, że sprawdziłyby się tutaj także tradycyjne metody malowania woskiem, ale sam nie posiadam na tyle cierpliwości i zdolności artystycznych, żeby przygotować takie pisanki.
Metody na naturalne barwienie jajek
W zależności od wybranego barwnika i metody przygotowania można otrzymać przeróżne kolory:
- Rudy, brązowy – wystarczy ugotować jajka w łupinach żółtej cebuli.
- Bordowy – ten kolor uzyskamy, barwiąc jajka w łupinach czerwonej cebuli lub w burakach.
- Żółty – najlepszym barwnikiem będzie mielona kurkuma.
- Niebieski – tutaj z pomocą przyjdzie czerwona kapusta.
- Zielony – polecany jest szpinak lub jarmuż, jednakże sam nie otrzymałem w ten sposób ładnego koloru; dlatego polecam połączenie kurkumy z czerwoną kapustą.
- Fioletowy – dobrze sprawdza się do niego napar z owoców czarnego bzu. Tym razem nie wykorzystałem, ale tą metodą kiedyś otrzymałem ładny kolor.
- Granatowy – kolor powstanie z naparu suszonych kwiatów hibiskusa.
Intensywność wszystkich kolorów regulujemy czasem, który spędza jajko w barwniku. Poza kurkumą i łupinami cebuli, w których jajka gotujemy i efekt jest natychmiastowy, pozostałe metody zakładają umieszczenie ugotowanych na twardo jajek na kilka godzin w naparze (najlepiej na noc w lodówce) – im dłużej tym kolor jest intensywniejszy.
Osobiście nie polecam używać do barwienia szpinaku, czy owoców. Te kolory nigdy nie wychodziły mi intensywne. Raczej delikatnie, jakby tylko muśnięte farbką.
Ważne: do barwienia jajek używamy tylko tych o jasnych skorupach w kolorze écru lub białym. Im jaśniejsza skorupka, tym intensywniejszy kolor. Wyjątkiem mogą być tylko łupiny cebuli, w których ugotowanie ciemnych jajek pozwoli nam otrzymać ciemnobordowy kolor.
Jak zabarwić jajka łupinami cebuli?
Barwienie jajek łupinami cebuli, to chyba najbardziej znany sposób na farbowanie domowych pisanek. Moje babcie zawsze gotowały w nich jajka na Wielkanoc. Ten sposób nie tylko daje wspaniałe efekty, ale też jest najbardziej w duchu no waste – w końcu łupiny zwykle wyrzucamy, a można wyczarować z nich wspaniały barwnik, dający piękne bordowo-rude odcienie.
Aby zabarwić jajka w łupinach cebuli, potrzebujemy ich stosunkowo sporo. Przynajmniej z 6 cebul na 1 litr wody. Łupiny umieszczamy najpierw w garnku z wodą i gotujemy przez kwadrans, aż puszczą kolor. Następnie do wody z łupinami wrzucamy jajka i gotujemy na twardo przez kolejne 10 minut. Po tym czasie otrzymamy piękny intensywny kolor. Im dłuższy czas gotowania i im więcej łupin, tym intensywniejsza barwa.
Z łupin czerwonej cebuli otrzymamy kolor bordowy, zaś z żółtej rudo-brązowy.
Jak zabarwić jajka kurkumą?
Kurkuma, podobnie jak łupiny cebuli, to niezawodny barwnik. Postępujemy z nim dość podobnie. Najpierw w garnku z wodą zagotowujemy kurkumę – na 1 litr wody wystarczą dwie łyżeczki i wrzucamy jajka. Gotujemy na twardo przez 10 minut, odcedzamy i cieszymy się pięknym słoneczno żółtym kolorem. W kurkumie można barwić również jajka metodą na zimno. Ugotowane na twardo jajka wrzucamy do przygotowanej wcześniej zalewy i zostawiamy na kilka godzin.
Z kurkumą należy jednak uważać, gdyż bardzo mocno barwi wszystko, co mamy w kuchni. Dlatego najlepiej wykorzystać stalowy garnek albo szklane naczynie. Emaliowane mogą zafarbować.
Jak zabarwić jajka burakiem?
Burak to również doskonały naturalny barwnik do jajek. Jednakże bywa dość zwodniczy. O ile same marynowane jajka zyskują piękny różowy kolor, o tyle skorupki barwią się na brąz lub bordo.
Aby zabarwić jajka burakiem, najlepiej umieścić je albo w gotowym soku z buraka, albo przygotować wywar. Do tego celu 2-3 buraki ścieramy na tarce, zalewamy 1 litrem wody i dodajemy łyżkę octu. Gotujemy krótko, aby nie stracić koloru i studzimy. Przygotowaną tak miksturą zalewamy ugotowane na twardo jajka i odstawiamy na kilka-kilkanaście godzin.
Jak zabarwić jajka czerwoną kapustą?
Czerwona kapusta to zdecydowanie mój ulubiony naturalny barwnik do jajek. Można z niej uzyskać zaskakujące tekstury i kolory – od niebieskiego przez morski, po łagodne fiolety. Dodatkowo na skorupce tworzy się sam piękny marmurek!
Aby przygotować barwnik z modrej kapusty, należy ją poszatkować i gotować przez 20-30 minut, aż woda stanie się granatowa. Następnie odcedzamy i uzyskanym wywarem zalewamy ugotowane na twardo jajka. Im dłużej będą one w wodzie po gotowaniu kapusty, tym intensywniejszy kolor otrzymają. Do wywaru można dodać również ocet, uzyskując wtedy kolor niebiesko-fioletowy (2 łyżki na 1 litr płynu).
Jak uzyskać naturalny zielony barwnik do jajek?
Najtrudniejszy w uzyskaniu metodami domowymi jest zielony barwnik do jajek. Przetestowałem różne sposoby: farbowanie w szpinaku, jarmużu, młodym jęczmieniu, zielonej herbacie matcha i zawsze te kolory pozostawiały wiele do życzenia – albo były zbyt delikatne, albo na jajkach zostawał brzydki osad. Jednakże można tutaj zastosować inny sposób i wykorzystać dwie metody, o których już napisałem.
Aby zafarbować jajka na zielono, polecam najpierw ugotować je w roztworze z kurkumą. Następnie opłukać i wrzucić do wywaru z czerwonej kapusty na kilka godzin – im dłużej, tym ciemniejszą zieleń otrzymamy.
Jak zabarwić jajka hibiskusem?
Hibiskus to najbardziej zaskakujący barwnik, jaki odkryłem. Prawdę mówiąc, wybrałem go, aby otrzymać fiolet, jednakże wynik przerósł moje oczekiwania! Napar z hibiskusa pozwala nam na otrzymanie niebiesko-granatowych barw z piękną mozaiką i przebijającymi się refleksami w żółci i zieleni.
Aby zabarwić jajka w hibiskusie, przygotowujemy napar. Dwie czubate łyżki kwiatów hibiskusa zalewamy wrzątkiem. Czekamy, aż przestygnie i wrzucamy ugotowane na twardo jajka na kilka-kilkanaście godzin. Wywaru nie odcedzamy, gdyż dzięki temu otrzymamy piękną mozaikę.
Technika negatywu
Technika negatywu to najprostszy sposób na uzyskanie pięknych pisanek we wzory relatywnie małym nakładem pracy. Można ją wykorzystać we wszystkich wspomnianych wyżej metodach. Sam przetestowałem łupiny cebuli, modrą kapustę i buraka, ale myślę, że sprawdzi się tak samo dobrze z każdym barwnikiem. Do jajek przykładamy listki, zioła lub kwiaty i zawijamy ściśle w gazę, lub pończochę, zawiązujemy, a następnie korzystamy z dowolnego sposobu barwienia. Miejsca, w których będą przylegać listki, nie odbarwią się tak mocno, dzięki czemu uzyskamy piękne naturalne wzory! Na zdjęciu poniżej pokazałem, jak wyglądają pisanki w przypadku użycia listków pietruszki i koperku.
Co zrobić po zafarbowaniu jajek?
Zabarwione jajka po wyjęciu z barwnika należy przepłukać i delikatnie wytrzeć papierowym ręcznikiem. Po osuszeniu dobrze je posmarować odrobiną oleju, dzięki czemu kolor będzie trwalszy, a skorupka będzie się pięknie błyszczeć. Potem wystarczy przechowywać je w wytłaczance w lodówce lub wykorzystać w dowolny sposób do dekoracji stołu. Dzięki naturalnym sposobom barwienia takie domowe pisanki można potem zjeść, nie bojąc się o własne zdrowie! 🙂